آن قلبی که دل‏بسته به تنعّمات اخروی است،‌ در نتیجه كار هم كه می­كند برای امور اخروی است و می­خواهد به پاداش آخرت برسد و به آن هم خواهد رسید. درجات عالیه بهشت را هم به او می­دهند، لذّتش را هم می­برد.

رُوِی عَن رَسُولِ الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قال:

اَلْقَلبُ ثَلاثَةُ اَنْوَاعٍ: قَلْبٌ مَشْغولٌ بِالدُّنْیا وَ قَلْبٌ مَشْغولٌ بِالْعُقْبَی وَ قَلْبٌ مَشْغولٌ بِالْمَوْلَی.وَ اَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالدُّنْیا لَهُ الشِّدَّةُ وَ الْبَلاءُ وَ اَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالْعُقْبَی فَلَهُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَی وَ اَمَّا الْقَلْبُ الْمَشْغولُ بِالْمَوْلَی فَلَهُ الدُّنْیا وَ الْعُقْبَی وَ الْمَوْلَی[1]

ترجمه حدیث:

روایت از پیغمبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) منقول است كه حضرت فرمودند قلب ها سه نوعند: 1- قلبی كه مشغول و وابسته به دنیا است.2- قلبی كه مشغول به تنعّمات اخروی است.3- قلبی كه وابسته به مولا است. اما آن قلبی كه سرگرم و وابسته به دنیا است،‌ همیشه دچار سختی و گرفتاری است. و آن قلبی كه وابسته به تنعّمات اخروی است ‌به درجات و مراتب بالایی می­رسد. و قلبی كه دل‏بسته به مولا (خدا) است، هم دنیا دارد، ‌هم آخرت را دارد و هم خدا را دارد.

امّا دلی كه به لذائذ دنیوی دل‏بسته شده و سرگرم آن است، این را بداند که همیشه در ناراحتی و گرفتاری است. یعنی حتی لذّت دنیایی را هم نمی‏برد. مسائل دنیوی این‏گونه است دیگر! ‌به هرچه از دنیا برسد، باز می­بیند كمبود دارد و لذا‌ ناراحت است. پیوسته در سختی و گرفتاری است

احکام دین مبین اسلام برای زندگی دینوی و اخروی ما برنامه‌های لازم و متعددی را رقم می‌زند، عمل به توصیه‌های دینی سبب می‌شود سعادت ابدی در دنیا و البته در آخرت نصیب آدمی گردد. بر همین اساس نگاه اسلام به مسائل و احکام نگاهی جنسی نیست بلکه نگاهی است با توجه به نوع بشر از زن و مرد. بنابراین احکام اسلامی در گستره‌های مختلف و به خصوص موضوع پوشش و حجاب مبحثی برخاسته از نگاه جامع اسلامی به تأمین سعادت نوع آدمی از زن و مردی باشد. از این رو احکام حجاب و پوشش در اسلام را نباید با نگاه کوته بینانه بر مبنای جنسیتی به نفع یا ضرر گروهی مصادره نمود!

قوانین و احکام اسلامی در نوع پوشش زنان و مردان تابع مصالحی است که تعیین کننده سعادت جامعه و فرد است و گرچه در حدود و قصور آن، تفاوت‌هایی میان زن و مرد لحاظ شده است که البته آن نیز برخاسته از تفاوت‌های واقعی و حقیقی زنان و مردان در روح و جسم است، اما در هر حال جامعه و کل مجموعه انسانی را به هدف غایی مطلوب از نظر اسلامی می‌رساند. در نوشتارهای قبلی به بررسی موضوع حجاب و پوشش در مردان پرداختیم که فارغ از نگاه‌های جنسیتی در اسلام گویای آن بود که جامعه اسلامی ما در بستری از دوری از احکام اسلامی به خصوص در حوزه فرهنگ حجاب و عفاف پیش می‌رود! متأسفانه!! در این نوشتار به جزییات بیشتری از این موضوع یعنی حجاب و پوشش در مردان می‌پردازیم تا ضمن رفع برخی اشکالات و توهمات، زمینه سازی مناسب برای بهبود فرهنگ عفاف در جامعه اسلامی‌مان شود. ان شاء الله.

درباره شفاعت، مشاجرات و گفتگوهایی هست و مخصوصاً پس از ظهور کیش وهابیت بازار گرم‌تری پیدا کرده است. کیش وهابیت منسوب به محمد بن عبدالوهاب است و هم اکنون تقریباً مذهب رسمی دولت صعودی بشمار می‌رود، کیشی است که به نحوی بسیار سطحی و قشری دم از توحید در پرستش می‌زند و به همین جهت بسیاری از معارف دقیق و عالی اسلام را منکر است. توحیدی که وهابی‌ها طرفدار آن هستند مانند توحید اشاعره با بسیاری از اصول اسلامی مخالف است.

بحثی که وهابیون مطرح کرده‌اند بیشتر درباره شفاعت خواهی است. البته ریشه این حرف در پنج شش قرن پیش است یعنی از ابن تیمیه حنبلی معروف است که در دمشق بود و افکار خاصی داشت. او معتقد شد که شفاعت خواهی از هر شفیعی ولو پیغمبر به طور کلی شرک در عبادت است و جایز نیست، که بعد همین فکر به وسیله محمد بن عبدالوهاب بیشتر تأیید شد و بعد به شکل یک مذهب درآمد که همین مذهب وهابی‌هاست. بطلان این فکر هم خیلی روشن است. وهابی‌ها با پاره‌ای از دلایل، درخواست و طلب شفاعت را شرک می‌دانند و معتقدند که شفیع قرار دادن کسی شرک در عبادت است و شفاعت پرستش شفیع است شفاعت به صراحت در قرآن کریم و روایات فراوانی بیان شده و اصل شفاعت اولیای الهی در آخرت، مطلبی مسلّم و مورد قبول جمیع مسلمین است. برخی از علمای اهل‌سنت، به تفصیل در مورد شفاعت سخن گفته و بر آن تأکید کرده‌اندبه اعتقاد وهابی‌ها شفاعت فعل خداست و یا به تعبیر صحیح‌تر: حق اوست و درخواست فعل وی از غیر او عبادت او می‌باشد. و عیناً این سخن را درباره درخواست شفا بیمار از اولیا و مشابه آن تکرار می‌کند و می‌گویند این درخواست‌ها درخواست فعل خدا از غیر اوست و طبعاً چنین درخواستی شرک است.

مرحوم شیخ مفید(1) در کتاب گران‌سنگ خود به نام «الاختصاص» روایتی را از امام سجاد علیه السلام نقل می کند(2) که در واقع گفتگوی مردیست با آن حضرتروایت اینگونه آغاز می شود:

«جَاءَ رَجُلٌ إِلَى عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام یَشْكُو إِلَیْهِ حَالَهُ»؛

مردی نزد امام زین العابدین علیه السلام آمد و از اوضاع و احوال بد خود، خدمت آن حضرت گلایه کرد که مثلا خرج بالاست و درآمدم کفاف زندگیم را نمی دهد؛ طلبکاران امانم را بریده اند و خلاصه سفره دل باز کرد و شکایتهایی از این دست را که بین ما هم رایج است خدمت امام علیه السلام بازگو کرد و منتظر شنیدن سخنی راهگشا از آن حضرت شدامام سجاد علیه السلام برای تسکین دردهای این مرد و تمام کسانی که مانند او گرفتار ناملایمتی روزگار شده اند به حقایقی اشاره کردند که توجه به آنها سبب می شود تا فشار جانکاه روزگار از گُرده آدمی برداشته و به فراموشی سپرده شودمصیبت اول آن است که هر روز از عمر انسان کاسته می شود و بعد ادامه می دهند: «وَ إِنْ نَالَهُ نُقْصَانٌ فِی مَالِهِ اغْتَمَّ بِهِ»؛ اگر کمبودی در سرمایه و دارایی انسان رخ دهد؛ او از این نقصان به وجود آمده بسیار غمگین می شود در حالی که «الدِّرْهَمُ یَخْلُفُ عَنْهُ»؛ پول و دارایی جبران پذیر است و در نهایت با قدری کمی و زیادی، دیر یا زود، جای خالی شده آن پر می شود؛ اما «الْعُمُرُ لَا یَرُدُّهُ شَیْ‏ءٌ»؛ جای خالی شده عمر را هیچ چیز پر نمی کند

مسلمانان در طول تاریخ اسلام بر جواز؛ بلکه استحباب سفر برای زیارت قبور اولیای الهی اجماع داشته‌اند. اما از ناحیه ابن تیمیه ممنوع شد؛ زیرا وی اولین کسی است که از این مسئله جلوگیری کرده و شدیداً با آن مقابله نمود و به حرمت آن فتوا داد. بعد از او شاگردان و مروجان افکارش این نظر را دنبال کرده و تا زمان محمد بن عبدالوهاب و وهابیان – که همگی به حرمت زیارت قبور معتقدند- ادامه داشت. از آنجا که این مسئله آثار مهمی در پی دارد بجاست تا در مورد جواز و عدم جواز آن تحقیق و بررسی نماییم .

فتاوای وهابیان

1- ابن تیمیه می‌گوید: «تمام احادیثی که از پیامبر (ص) درباره زیارت قبرش وارد شده، ضعیف بلکه جعلی است». ( منهاج السنة جلد 2 صفحه 441 عسقلانی از ابن تیمیه نقل می‌کند نقل که او به طور مطلق از زیارت قبور انبیاء و اولیاء منع کرده و آن را حرام نموده است؛ چه با شدّ رحال ( بار سفر زیارت بستن) و چه بدون آن.(ارشاد الساری جلد 2 صفحه 329)

2- عبدالعزیز بن باز می‌گوید:« اما مردان؛ برای آنان زیارت قبور و زیارت قبر پیامبر (ص) و دو صاحبش مستحب است، البته بدون شدّ رحال و قصد حرکت برای زیارت؛ زیرا پیامبر (ص) فرمود: قبور را زیارت کنید به جهت آن که شما را به یاد آخرت می‌اندازد، ولی شدّ رحال برای زیارت قبور جایز نیست». ( مجموع فتاوی بن باز جلد 2 صفحه 754 و 755).

خداوند در آیه 106 سوره یوسف به صراحت بیان می‌کند: و ما یومن اکثرهم بالله الا و هم مشرکون که به معنای آن است که بیش‌تر مؤمنان از شرک افعالی پیراسته نیستند و به آن آلوده‌اند. در حقیقت، مؤمنانی که به ظاهر از شرک‌های دیگر(شرک جلی ) پاک و مبرا و بهره‌مند از توحید هستند، در حوزه افعالی از شرک پیراسته نمی‌باشند.

امام صادق (ع) در تصویر این گونه از شرک‌ها که بسیاری از مؤمنان بدان گرفتارند در روایتی می‌فرماید: هرگاه شخصی بگوید اگر فلانی نبود هلاک می‌شدم یا بر سر من چنین و چنان می‌آمد، چنین شخصی گرفتار شرک است. (تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 476، ح 235) بارها از مردم شنیده‌اید که می‌گویند: اول خدا بعداً شما! این چنین تعابیری نه تنها شرک خفی و نهان است بلکه شرک جلی و آشکاری است که می‌بایست از آن پرهیز کرد؛ زیرا همه چیز از آن خداست و خداوند مالک مطلق است. بنا بر این همواره اول و آخر خداست.

برخی از مردم همواره چشمشان به دست مردم است تا از بر ایشان روزی خورند. چنین چشم داشتی نسبت به دیگران، نیز از مصادیق شرک افعالی است که مؤمنان بدان گرفتارند؛ در حالی که ایمان واقعی بر این تاکید می‌کند که خداوند مقدر و مدبر است. بنا بر این نمی‌توان گمان داشت که انسان مدبر و خداوند مقدر است بلکه او، هم مقدر و هم مدبر است؛ از این رو هر تدبیری از سوی انسان‌ها به وسیله تدبیر الهی از میان می‌رود، زیرا هر کیدی که انسان به کار برد، خداوند کید خود را بر آن مسلط می‌کند. چنین شرکی (شرک خفی) به طور طبیعی آثار و پیامدهای خود را در زندگی وی به جا می‌گذارد که اضطراب و دلهره بخشی از آن است عده‌ای هستند که همواره می‌کوشند با برخی صاحبان قدرت و مکنت و حرفه و تخصص ارتباط و دوستی داشته باشند و یا در برخی ادارات روابطی با کارمندان و یا عوامل اداری دست و پا کنند، با این نگاه که آن‌ها در مواقع نیاز بتوانند مشکلشان را حل کنند و به اصطلاح خودشان زمانی به دردشان بخورند. به یقین چنین برخوردها و روش‌ها و نگاه‌ها، شرک آلود است و این‌گونه افراد بجای توکل، و اعتماد مطلق بر خداوند قادر متعال، برای عده‌ای شأنیت قائل می‌شوند و فکر می‌کنند آنان هستند که می‌توانند گره از مشکلاتشان بگشایند، در حالی که آن‌ها حداکثر می‌توانند وسیله‌ای باشند از جانب خدا و اگر خداوند نخواهد همه آن‌ها به هیچ کار نخواهند آمد.

یکی از مهم‌ترین توصیه‌های بزرگان، خدمت به ذریه ی پیامبر است، سادات. قصد و نیت شما در خدمت به سادات این باشد که به خدا بگویید: خدایا! اگر الان که سعادت خدمت گذاری به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را ندارم، در عوض به ذریهء ایشان خدمت می‌کنم. با خدا معامله کنید.

چه طور زندگی کنیم؟

امام موسی صدر در سخنی بیان داشتند ؛ دین پیش از اینکه توشه‌ای برای آخرت ما باشد، والاترین وسیله برای زندگیست. قرار است دین ما، زندگی ما را اصلاح کند. قرار است زندگی خدایی داشته باشیم. یعنی طوری زندگی کنیم که خداوند می‌پسندد. یکی از راهای که در زندگی می‌تواند ما را در مسیر خدایی شدن بیشتر سوق دهد ، خدمت به خلق می‌باشد .

خلقت انسان برای خدمت به کیست؟

من سَنَّ سُنّةً حَسَنَة، کان له أجرُ مَن عَمِلَ بها الی یوم القیامة، یعنی کسی که کار خیری را بنیان گذاری کند، اگر کسی به آن عمل کند، اجر آن عمل برای او (بنیان گذار کار خیر) تا روز قیامت محسوب می‌شود. و بلعکس اگر کسی با رفتار یا گفتارش یا کتابش یا هر عمل دیگری بنای غلطی را بگذارد، تا روز قیامت هرچه عمل به این آن ادامه پیدا کند، او هم در گناهش سهیم استخداوند همه ی کائنات و موجودات را برای خدمت به انسان خلق کرد، سؤال اینجاست که خلقت انسان برای خدمت به کیست؟

از نظر جهان بینی اسلام، مطالعه نفس عمل به تنهایی کافی نیست، بلکه عمل، به ضمیمه محرّک و انگیزه آن، ارزش دارد. از دیدگاه قرآن کریم عمل بدون نیّت رضایت الهی در حقیقت یک کالبد مرده است که در یادداشت پیش رو آیاتی که به این دیدگاه تصریح کرده‌اند از نظر می‌گذرد.

«ادیسون» مخترع برق، چه زحمات جانکاهی برای این اختراع پربارش متحمل شد، و شاید جان خود را در این راه نیز از دست داد. آیا او نیز وارد بهشت می‌شود؟ گاهی سوالاتی درباره خلقت و معاد به ذهن انسان می‌رسد که پاسخ آن برای عموم مردم نامشخص و نیاز به متخصصینی دارد تا با تحقیق از منابع دست اول همچون کتاب آسمانی "قرآن" به آن‌ها پاسخ دهند. یکی از این سوالات که ممکن است در ذهن برخی از مردم شکل گرفته باشد درباره این است که "آیا مخترعان و مکتشفان پاداش الهی دارند؟" حضرت آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه، جلد 10، صفحه 360 به این سوال پاسخ داده‌اند :

سوال:

با مطالعه تاریخ علوم، اختراعات و اکتشافات می‌بینیم: جمعی از دانشمندان بشر، سالیان دراز زحمات طاقت فرسایی کشیده‌اند، و انواع محرومیت‌ها را تحمل کرده‌اند تا توانسته اند اختراع و اکتشافی کنند که باری از دوش همنوعانشان بردارند.

موضوع شفاعت و تعلق آن به گروهی از افراد شاید یکی از موضوعات پرطرفدار و بحث برانگیز در حوزه‌ی معارف ما باشد. به راستی چه کسانی مورد شفاعت معصومین(علیهم السلام) قرار می‌گیرند؟ آیا دوستی و محبت ایشان برای برخورداری از شفاعت ایشان کافی است؟ چه باید بکنیم تا مورد شفاعت حضرت معصومین(علیهم السلام) باشیم؟

محبت؛ شرط لازم نه کافی

دوستی و محبت اهل بیت(علیهم السلام) یکی از مواردی است که برای آن که مورد شفاعت خوبان و آبرومندان درگاه الهی قرار بگیریم، لازم است امّا نکته‌ی مهم آن است که ما نباید مغرور به آن باشیم که دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) هستیم و به خاطر همین محبت در روز جزا کیفری برای گناهانمان نخواهیم داشت. در واقع این فکر غرورآمیز ضد گفتار قرآن کریم است و شفاعت دارای شرایطی است که تا حاصل نشود تحقق نخواهد یافت.

اثرات لقمه حرام در کلام بزرگان

لقمه حرام ریر ذره بین - بر اساس روایاتی که نمونه هایی از ن را در مقاله قبل آوردیم غذای حرام، یکی از مؤثّرترین عواملی است که مانع قبولی عبادات و استجابت دعا می‌شود.

اکنون به سخنانی از بزرگان دین و رهروان کوی شریعت می پردازیم که ریشه در آن روایات دارند. این سخنان از آن جهت اهمیت دارند که هم شرح و توضیحی هستند بر آن روایات و هم با بیانی مصداقی، مفهوم آنها را برای ما روشن تر می کنند.

تجمل گرایی از پیامدهای حرام خواری

آیت الله العظمی مظاهری ضمن اشاره به این مطلب مهم می نویسد: کسی که غذای حرام می‌خورد، نه تنها توفیق سیر و سلوک و عروج به مقامات عرفانی پیدا نمی‌کند، بلکه ممکن است در اعتقادات خود سست و بی‌دین شود. لقمه حرام، اثرات سوء فراوانی دارد و آفات بی‌شماری به همراه خواهد داشت، که از آن جمله می‌توان به تجمّل گرایی اشاره کرد. بسیاری از مردم به زندگی تجملّی مبتلا شده‌اند و با این استکبار و خودخواهی که می‌ورزند، انتظار استجابت دعا هم دارند. دعای آنان در اثر مال‌ اندوزی حرام و خودگرایی مستجاب نمی‌شود و بدبختی بدتر این است که خداوند متعال را در گرفتاری‌ها و مستجاب نشدن دعای خود، مقصر می‌دانند. (1)