ختم نبوت بدون نصب امام معصوم ، خلاف حكمت الهى است و كامل بودن دين جهانى و جاودانى اسلام ، منوط به اين است كه بعد از پيامبر اكرم ( ص ) جانشينان شايسته اى براى او تعيين گردند بگونه اى كه بجز مقام نبوت و رسالت ، داراى همه مناصب الهى وى باشند اين مطلب را مى توان از آيات كريمه قرآن و روايات فراوانى كه شيعه و سنى در تفسير آنها نقل كرده اند استفاده كرد : از جمله در آيه سوم از سوره مائده مى فرمايد : (( اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام ديناً )) اين آيه كه به اتفاق مفسرين در حجة الوداع و تنها چند ماه قبل از رحلت پيامبر اكرم ( ص ) نازل شد بعد از اشاره به نا اميدى كفار از آسيب پذيرى اسلام (( اليوم يئس الذين كفر وامن دينكم ...)) تائكيد مى كند كه امروز دين شما را كامل ، و نعمتم را بر شما تمام كرده .   و با توجه به روايات فراوانى كه در شائن نزول اين آيه ها وارد شده كاملاً روشن مى شود كه اين (( اكمال و اتمام )) كه توائم با نوميد شدن كفار از آسيب پذيرى اسلام بوده با نصب جانشين براى پيامبر اكرم ( ص ) از طرف خداى متعال ، تحقق يافته است . زيرا دشمنان اسلام ، انتظار داشتند كه بعد از وفات رسول خدا ( ص ) ـ مخصوصاً با توجه به اينكه فرزند ذكورى نداشتند ـ اسلام بدون سرپرست بماند و در معرض ضعف و زوال قرار گيرد ، ولى با نصب جانشين براى وى دين اسلام به نصاب كمال ، و نعمت الهى به سرحد تمام رسيد و اميد كافران بر باد رفت . ( 1 )

 

غدیر یك تفكر است

داستان غدیر خم

سندیت واقعه غدیر خم

مفهوم عید

اعمال غدیر

 

غدیر یك تفكر است

واقعه غدیرحادثه اى تاریخى نیست كه در كنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یك سرزمین نیست. یك تفكر است، نشانه و رمزى است كه از تداوم خط نبوّت حكایت مى كند. غدیر نقطه تلاقى كاروان رسالت با طلایه داران امامت است.

آرى غدیر یك سرزمین نیست، چشمه اى است كه تا پایان هستى مى جوشد، كوثرى است كه فنا برنمى دارد، افقى است بى كرانه و خورشیدى است عالمتاب.

داستان غدیر خم

سال دهم هجرت بود و پیامبر از آخرین سفر حج خود باز می‌گشت، گروه انبوهی كه تعدادشان را تا صد و بیست هزار رقم زده اند او را بدرقه می‌كردند تا این كه به پهنه بی آبی به نام غدیر خم رسیدند.

نیم روزهیجدهم ذی الحجه بود كه ناگهان پیك وحی بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و از جانب خدا پیام آورده كه: «ای رسول آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده به گوش مردم برسان و اگر چنین نكنی رسالت او را ابلاغ نكرده ای و خداوند تو را از گزند مردمان حفظ خواهد كرد» پیامبر دستور توقف دادند و همگان در آن بیابان بی آب و در زیر آفتاب سوزان صحرا فرود آمدند و منبری از جهاز شتران برای پیامبر ساختند و رسول خدا بر فراز آن رفته و روی به مردم كردند. ابتدا خدای را سپاس فرموده و از بدی های نفس اماره به او پناه جست و فرمود: ای مردم بزودی من از میان شما رخت بر می‌بندم، آنگاه می‌افزاید چه كسی بر مومنین در ارزیابی مصلحت هاو شناخت و تصرف در امور سزاوارتراست همه یك سخن می‌گویند خدا و پیامبر داناترند.

رسول گرامی‌می‌فرماید: آیا من به شما از خودتان اولی و سزاوارترنیستم و همگان یك صدا جواب می‌دهند كه چرا چنین است آنگاه فرمود: من دو چیز گرانبها در میان شما می‌گذارم یكی ثقل اكبر كه كتاب خداست و دیگری ثقل اصغر كه اهل بیت منند. مردم، بر آنان پیشی نگیرید و از آنان عقب نمانید. آنگاه دست علی (ع) را در دست گرفت و آن قدر بالا برد كه همگان او را در كنار رسول خدا دیدند و شناختند سپس فرمود: خداوند مولای من و من مولای مومنان هستم و بر آنها از خودشان سزاوارترم.ای مردم هر كس كه من مولا و رهبر اویم این علی هم مولا و رهبر اوست و این جمله را سه بار تكرار كرد و چنین ادامه داد: پروردگارا، دوستان علی را دوست بدار و دشمنان او را خوار. خدایا علی را محور حق قرار ده و سپس فرمود: لازم است حاضران این خبر را به غایبان برسانند. هنوز اجتماع به حال خود باقی بود كه دوباره آهنگ روح بخش وحی گوش جان محمد صلی الله علیه و آله را نواخت كه:‌ «امروز دینتان را برایتان كامل نمودم و نعمت خود را بر شما به پایان رساندم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم» و بدین سان علی (ع) از جانب خداوند برای جانشینی پیامبر (ص) برگزیده شد.

ضرورت توجه به هنر و تبيين حدود و مرزهاي ان با عنايت به سه نكته بيشتر روشن مي شود .

 قدرت هنر:چنان كه در ادامه - در ضمن ياد كرد عناصر اثر هنري بيان خواهيم كرد- هنراز رسايي ، پذيرش بيشتر وسرعت در انتقال پيام برخوردار بوده و به خاطر جهاني بودن زبان ان در ميان راههاي مختلف پيام رساني پذيرفته ترين راه مي باشد

توجه قدرتهاي باطل كيش به قدرت جايگاه هنر:

دريافت نقش هنر درهدايت يا ضلالت مردم امري نيست كه بتازگي روشن شده ، باشد ليكن در عين حال به نظر مي رسد در عصرهاي اخير قدرتهاي جهاني به نقش هنر در تحقق منابع پليد خود ، بيش از پيش پي برده اند . بي ترديد يكي از نمودهاي ان جايگزين تهاجم فرهنگي به جاي تهاجم سياسي و نظامي و ... براي توسعه قلمرو سيطره و نفوذ استعماري مي باشد . تهاجم به گونه فرهنگي نيز ، بيش از هر چيز ديگر برعنصر هنر و مولفه هاي ان تكيه دارد .

 سرمايه گذاري ميلياردها دلاري در توسعه و رونق هاليوودها ، ساختن فيلمهاي خشن و ضداخلاقي ، توسعه برنامه هاي ويدئويي و ماهواره اي ، رمانهاي منحرف كننده و .. همگي حكايت از اين توجه خطر افرين به نقش منفي هنر دارد .

ظهور نهضت اسلامي و عدم بازيافت مرزهاي بايسته هنر:

انقلاب اسلامي به دو دليل به هنر نيازمند است :

◄ ابلاغ پيام

◄ مقابله با شبيخون فرهنگي

زيرا تنها راه مقابله با فرهنگ ، خود فرهنگ است .

 از سوي ديگر ، هنر داراي مولفه هاي مختلف بوده ، مرزهاي بايسته و نبايسته اي دارد كه عدم بازيافت اين مرزها سبب فروغلتيدن دران چيزي مي گردد كه به دنبال اجتناب از ان بوديم . با اين حال ، از سوي دانشوران اسلامي ، تحقيق بسيار كمرنگ و ضعيفي درباره ان انجام شده است ، به گونه اي كه به زحمت مي توان به برخي از آراء ان هم در چند مقوله محدود هنري دست يافت .

از اين رو ، روشن نبودن مرزبنديهاي هنر مقبول و مردود ، مسولان فرهنگي جامعه را با مشكلات بنياديني در جهت سياستگذاري مناسب روبرو ساخته است .

سينما ، برنامه هاي راديو و تلويزيون ، موسيقي ، مجسمه سازي ، نقاشي و ... از جمله مقوله هاي هنري است كه داوري در مورد انها پس از انقلاب با فراز و نشيب روبرو بوده است . گاه با پذيرش انها بر مبناي احتياط و به شكل كم رنگ كردن مظاهر هنري در برنامه هاي كلان و با تمسك به مشكل روي اوري جوانان به سمت و سوي برنامه هاي ضد اخلاقي  برون مرزي و گاه با دست گشادگي در اين زمينه و رنگ باختگي مظاهر اسلامي از اين برنامه ها با ان برخورد شده كه نوع دوم ، مخالفتهايي را در پي داشته است .

 عنايت به اين نكات ضرورت بحث در مورد جايگاه هنر و بازيافت مرزهاي بايسته ان را تعيين مي نمايد .

 در بحثي كه پيش رو نهاده ايم ، همواره در صدد انيم تا با مراجعه به منتهاي ديني بويژه قران كريم ، در حد توان خود ، جايگاه هنر و مظاهر ان را بازشناخته ، ديدگاه ديني خود را نسبت به مسأله هنر در معرض داوري خوانندگان قرار دهيم .

در باب غنا و موسیقى، آیات و احادیثى دال بر حرمت و حلّیّت وجود دارند که هیچ یک توانایى اثبات حکم مطلق غنا را نداشته و وافى به مقصود قائلان به حرمت مطلق یا حلیّت مطلق نیست.شواهد و فراوانى نشان مى‏دهند که مقصود روایات دال بر حرمت، غناى شهوانى و لهوى بوده است.به طور کلّى دیدگاه تفصیل که بر مبناى آن برخى از موارد غنا حرام و برخى از آنها حلال است، داراى برترى‏هاى ویژه‏اى نسبت به دیدگاه حرمت مطلق و حلیت مطلق است و نیز با مبانى علمى، عقلى و عرفى نیز سازگار است. رهاورد این دیدگاه نیز از جمله ویژگى‏هاى آن است. به این جهات، از نظر ما، - دیدگاه تفصیل - اگر چه خلاف رأى مشهور است، وجیه‏تر از دیدگاه‏هاى دیگر بوده و بر آنها برترى دارد. افزون بر این که در نتیجه با نظر مشهور هماهنگ است.نتیجه‏ىِ این بررسى کوتاه آن شد که غناى شهوانى و فسادانگیز حرام و غیر آن حلال و مباح است؛ لذا معناى غناى حرام در آواز لهوى و مفسده‏انگیز متعیّن مى‏گردد. قدر متیقن از حرمت غنا از دیدگاه مشهور هم همین است.

در سوره‏ىِ مؤمنون مى‏خوانیم:والذین هم عن اللغو معرضون(58)؛ و آنان از «لغو» اعراض مى‏نمایند.این آیه در مقام بیان وصف مؤمنان است که از «لغو» به معناى کارى که غرض عقلایى بر آن مترتب نباشد، پرهیز مى‏کنند.

نقد دلالت آیات باب غنا

برخى گفته‏اند: هیچ‏یک از آیات مورد بحث بر حرمت مطلق غنا دلالت صریحى ندارد؛ چون بر سر راه این دلالت، موانع متعددى وجود دارد.عده‏اى معتقدند: دلالت آیه‏ىِ اوّل، تنها چیزهایى را شامل مى‏شود که از مقوله‏ىِ کلام باشد. به بیان دیگر هر چند تفسیر «قول زور» به غنا، مستند و قطعى باشد، امّا ناظر به محتواى غنا خواهد بود: هنگامى غنا از مصادیق«قول زور» محسوب مى‏شود که داراى محتوایى زشت و باطل باشد؛ لذا اگر احادیث و قرائن ناظر به تفسیر آیه، مقبول باشد، تنها حرمت غناهاى داراى محتواى زشت را ثابت مى‏کند؛ اما به نظر ما دلالت ظاهر آیه، مطلق است و به محتوا اختصاص ندارد؛ بنابراین یا باید دلالت آیه بر حرمت غنا را انکار کنیم و یا اگر قبول کردیم، دیگر به محتوا اختصاص نخواهد داشت.

با فضیلترین اعمال در عید قربان

بهترین سرزمین نزد خداوند مکه است که خانه کعبه در آن قرار دارد، و در موثق

کالصحیح منقول است که حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه فرمودند که

محبوب‏ترین جاهاى زمین نزد حق سبحانه و تعالى مکه معظمه است هیچ خاکى

نزد حق سبحانه و تعالى محبوب‏تر از خاک آن نیست و هیچ سنگى نزد حق

سبحانه و تعالى محبوب‏تر از سنگ آن نیست و هیچ کوهى محبوب‏تر از کوه آن

نیست به نزد من و هیچ آبى محبوب‏تر از آب آن نیست به نزد من‏(  لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه  / ج‏7 /  219)   

 از این رو یکی از با فضیلت ترین اعمال را می توان زیارت این خانه مکرّمه دانست. اما امکان زیارت این خانه برای

همگان وجود ندارد و افراد نمی توانند هر سال در روز عید قربان لحظات خویش را صرف اعمال حج کنند. باید گفت

اعمال این روز فقط به زیارت خانه خدا خلاصه نمی شود و اعمال دیگری را نیز شامل می شود.

 پنج خصلت طلایی

 ابان بن محمد از امام جواد (علیه السلام) نقل مى‏کند که فرمود: در روز عید قربان چیزى با فضیلت‏تر از پنج چیز

نیست: قربانى کردن، یا راه رفتن در جهت نیکى به پدر و مادر یا خویشاوندى که قطع رحم کرده تا به او چیزى ببخشد

و آغاز سلام کند، یا مردى که از بهترین جاى قربانیش به دیگران اطعام کند و بقیه آن را به همسایگان از یتیمان و

بیچارگان و بردگان بدهد و از اسیران دلجویى کند.(  الخصال / ترجمه جعفرى /ج‏1 /433) در ادامه به روایاتی در باب 

قربانی کردن ،  نیکی به والدین و صله رحم اشاره خواهیم کرد.

 قربانی

یکی از اعمال این عید بزرگ قربانی کردن است و قربانی مختص حاجیان نبوده بلکه مسلمانان تمامی جهان بسته به

استطاعت مالی خویش در این روز قربانی می کنند. 

حج اکبر

عید قربان از جایگاه والایی نه تنها در میان مسلمانان بلکه در بین سایر

ادیان نیز برخوردار است. هر چند اختلافاتی در مورد جریانات آن روز در

میان مردم جهان وجود دارد لکن ادیان ابراهیمی چون یهودیت و مسیحیت

اصل جریان را پذیرفته و بدان اعتقاد دارند. اسلام نیز با قرار دادن آدابی

خاص در این روز به پاسداشت مقام حضرت ابراهیم و اسماعیل (علیهما

السلام) پرداخته است.

در روایات اسلامی از عید قربان با عنوان روز حج اکبر یاد شده است. به عنوان

نمونه از معاویة بن عمار روایت شده كه گفته است: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: روز حج اكبر چه روزی

است؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «روز قربان است، و حج اصغر عمره است».‏

این‌گونه توجه و فضیلت قرار دادن برای یک روز نشان‌دهنده آن است که بی‌شک در این روز حکمت‌ها و اسرار فراوانی

نهفته است و آن را در شمار ایام الله و روزهای مخصوص خدا قرار می‌دهد.

زایران بیت الله الحرام در این روز چندین عمل را باید انجام دهند:

اول آنکه هفت سنگ ریزه را در هفت نوبت به ستون‌هایی که نماد شیطان رجیم است پرتاب نمایند تا به یاد آورند در

این روز ابراهیم (علیه السلام) با اراده‌ای فولادین در برابر شیطان ایستاد و فرمان پروردگار خویش را بی هیچ بهانه‌ای

پذیرفت. به این کار «رمی جمره» گویند.

دوم آنکه بهترین حیوان را برای قربانی در پیشگاه پروردگار آماده می‌سازد. در این زمان حاجی باید به یاد آورد که

حضرت ابراهیم (علیه السلام) فرزند خویش را که بالاترین و ارزشمندترین دارایی‌اش در جهان بود تقدیم درگاه حق

تعالی نمود. او باید به یاد داشته باشد که خدایی شدن و خدایی ماندن به راحتی ممکن نیست. باید اسماعیل‌ها

قربانی نمود و جان‌ها فدا کرد. باید بداند طریق بندگی و عبودیت اگر چه سخت و دشوار است پایانی خوش

و فرجامی نیکو را به همراه دارد. او باید به یاد داشته باشد که هم‌چون هابیل بهترین را برای خدا بیاورد و

از خساست قابیل عبرت گیرد که عاقبتی بد به دنبال دارد.

در این نوشتار کوتاه قصد نداریم به گزارش واقعه ی عظیم و عجیب

امتحان حضرت ابراهیم (علیه السلام) بپردازیم بلکه در صدد بیان چند نکته

ی اساسی از معارف اعتقادی و عرفانی اسلام هستیم و فرض ما آنست

که خواننده ی محترم تا حد قابل قبولی از آن واقعه ی بزرگ مطلع است.

در چندین سال اخیر نغمه ای گوشنواز ولی باطل ساز شده است که "بشر امروزی برخلاف بشر گذشته های دور و از

جمله بشر صدر اسلام به دنبال تکالیفی که بردوش وی قرار دارد نیست و در عوض در جستجوی حقوق و امتیازات

خود می باشد اصولا مسأله ی عبودیت در برابر خداوند سبحان مسأله ای است مرتبط با عصر برده داری! و روشن

است در این عصر که برده داری منسوخ شده است دیگر سخن گفتن از عبودیت پروردگار متعال جایی ندارد و نادرست

است" اگر کسی اندکی با پایه های عرفان اصیل اسلامی بلکه تا حدی با معانی قرآن مجید و روایات نورانی اهل بیت

نبوت (علیهم السلام) آشنا باشد اولا از این سخنان شگفت زده می شود و بعد بسیار غمگین که عده ای در بهترین

فرض بی اطلاع چگونه راه کمالات روحی انسانها را مسدود می کنند!؟ خداوند متعال در آیه پایانی سوره مبارکه طلاق

می فرماید: « اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ

وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَیْءٍ عِلْمًا »

حضرت آیت الله مکارم – دام ظله- در ترجمه این آیه می فرمایند" خداوند همان کسی است که هفت آسمان را

آفرید و از زمین نیز همانند آنها را فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می آید تا بدانید خداوند بر هر چیز

تواناست و اینکه علم او به همه چیز احاطه دارد" واضح است که تفسیر این آیه مبارکه به ویژه معنای هفت

آسمان و همانندی خلقت زمین با آن نیازمند بحثهای دراز دامنی است ولی در هر حال نمی توان در یک مطلب تردید

روا داشت و آن اینکه طبق آیه شریفه هدف از تدبیر آسمان و زمین بلکه هدف از خلقت آنها معرفت الله بوده است

اینکه آدمی به قدرت و علم بیکران الهی عالم بشود حال این مطلب را در کنار آیه 56 سوره ذاریات قرار دهیم. که می

فرماید: و «ما خلقت الجن و الانس الالیعبدون» یعنی جن و انس را خلق نکردم مگر برای آنکه مرا عبادت کنند آری

هدف خلقت معرفت الله است  و این معرفت الله ربطی تنگاتنگ دارد با عبادت خداوند متعال.

در سوره ‏ىِ لقمان آمده‏است:و من النّاس من یشترى لهو الحدیث لیضل عن سبیل اللّه‏ بغیر علم و یتخذها هزوا اولئک لهم عذابٌ مُهین(53)گروهى از مردم، خریدار سخنان بیهوده‏اند، تا به نادانى مردم را از راه خدا، گمراه کنند و راه خدا را لوث کنند. آنان عذابى خوار کننده دارند.از این آیه، حرمت خرید «لهوالحدیث» استفاده مى‏شود. در تفسیر المیزان در باره‏ىِ معناى این آیه آمده است:کلمه‏ىِ لهو به معنى هر چیزى است که انسان را از مهمّش باز دارد و «لهو الحدیث» سخنى است که انسان را از راه حق منحرف و منصرف نموده و به خود مشغول کند و همچون داستان‏هاى خرافى و هدایت‏کننده به‏سوى فساد و فجور و یا سرگرمى به شعر و موسیقى و مزمار و سایر آلات لهو که همه از مصادیقِ «لهوالحدیث»اند.(54)منشأ این که بسیارى از مفسران همچون علامه طباطبایى و طبرسى(55) و بسیارى از فقها، غنا را از مصادیق «لهوالحدیث» دانسته‏اند، آن است که تعدادى از روایات وارده از سوى معصومان علیهم‏السلام «لهوالحدیث» را به «غنا» تفسیر نموده‏اند.

زور

در سوره‏ىِ فرقان آمده‏است:والذین لا یشهدون الزور و و اذا مروا باللغو مروا کراما(56)آنان که به دروغ شهادت نمى‏دهند و چون از کنار ناپسندى بگذرند، با بزرگوارى گذر کنند.در تفسیر مجمع البیان چنین آمده است:بعضى گفته‏اند: «زور» به معنى شرک است. پاره‏اى دیگر گفته‏اند: به معناى دروغ است و دروغى بالاتر از شرک وجود ندارد. برخى نیز گفته‏اند: به معناى اعیاد یهودیان و مسیحیان است.مجاهد گفته است: «زور» غنا است و از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام نیز چنین نقل شده است.ریشه و اصل زور، به معناى «تزویر» و «باطل را به صورتِ حق نشان دادن» است.(57)این آیه و آیه‏ىِ حج، تقریبا داراى یک معنایند و در تفسیر این آیه نیز روایاتى از ائمّه‏ىِ اطهار علیهم‏السلام نقل شده است که «زور» را غنا معرفى مى‏نماید.

باید دانست که در آیات قرآن از لفظ «غنا» استفاده نشده، و امر و نهى خاصّى صریحا بدان تعلّق نگرفته‏است؛ بلکه تمسّک‏کنندگان به آیات، آنها را به‏واسطه‏ىِ دلایل خارجى همچون احادیث وارده در این باب دلیل بر حرمت گرفته‏اند. در این آیات الفاظى نظیر «قول زور»، «باطل» و «لهو الحدیث» آمده‏است که برخى آنها را به «غنا» معنا کرده‏اند.براى روشن شدن صحّت و سقم این ادّعا به بررسى تفصیلى این آیات مى‏پردازیم:

قول زور

در سوره‏ىِ حج از قول زور نهى شده‏است:فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور؛(51) از بت‏هاى پلید و «سخن زور» اجتناب کنید.دلالت این آیه بر حرام بودن «قول زور» کاملاً آشکار است. «زور» به معناى باطل و دروغ آمده است.علاّمه طباطبایى در المیزان مى‏نویسد:کلمه‏ىِ زور به معناى انحراف از حق است و به همین دلیل به دروغ نیز «زور» مى‏گویند و نیز هر سخن باطل دیگرى را زور نامند.(52)این آیه، با توجه به اضافه شدنِ «زور»به «قول»، از چیزى از جنسِ «گفتار و محتوا» نهى نموده است و نسبت به چیزهایى نظیر «صوت» که از مقوله‏ىِ کیفیّت است، ساکت است؛ ولى منشأ اصلى حمل این آیه بر مورد غنا، احادیث وارده در تفسیر آیه‏ىِ مزبور است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت و اگر با استفاده از روایات بپذیریم که قول زور به معناى غناست، دیگر نسبت به صوت که از مقوله‏ىِ کیفیت است، ساکت نخواهد بود؛ بلکه نفس غنا، حرام خواهد بود. قدر متیقن از معناى غنا همان است که اشاره شد.