حضور فرشتگان یا شاهدان ارواح پاک انبیا و اوصیا نیز یک واقعیت است که از قدرت و عظمت روحی شان سرچشمه می گیرد. حضور خداوند متعال نیز در همه جا و در هر زمان و مکان واقعیتی غیر قابل انکار است؛ بنابراین تعدد گواهان واقعیتی است که در دنیا وجود دارد و در قیامت نیز ظهور پیدا می کند. قرآن نیز این واقعیت را به ما گوشزد می کند تا با خود بیندیشیم و انجام عمل زشت در برابر این همه شاهد و گواه شرم نماییم و این خود نوعی اثر تربیتی در انسان دارد.(2) (3)

در مورد افرادی که از اسلام و حقانیت آن آگاه نشده اند، به علت آنکه هیچ گونه وسیله ای در اختیار آنان نبوده عقل ناقص آن ها توان تحلیل حقایق و عقاید دینی را نداشته اند که به آن ها «مستضعف فکری» گفته می شود، تکلیفی متوجه آنان نمی شود و در پیشگاه خداوند متعال معذور خواهند بود

چگونگی حسابرسی به وضعیت کسانی که هیچ شناختی از خداوند نداشته یا ندارند

دیوانگان مادامی که در این دنیا با این کیفیت باشند، تکلیف ندارند و در آخرت مورد بازخواست قرار نخواهند گرفت؛ زیرا یکی از شرایط تکلیف، عقل است. امام باقر علیه السلام در سخنی فرموده است: « خداوند در قیامت در حساب بندگان به اندازه عقلی که در دنیا به آن ها داده است، دقت و سخت گیری می کند»(4)

همچنین در مورد افرادی که از اسلام و حقانیت آن آگاه نشده اند، به علت آنکه هیچ گونه وسیله ای در اختیار آنان نبوده  عقل ناقص آن ها توان تحلیل حقایق و عقاید دینی را نداشته اند که به آن ها «مستضعف فکری» گفته می شود، تکلیفی متوجه آنان نمی شود و در پیشگاه خداوند متعال معذور خواهند بود.

مستضعفان افرادی هستند که از نظر فکری یا بدنی یا اقتصادی آن چنان ضعیف اند که قادر به شناسایی حق از باطل نشوند و یا اینکه با تشخیص عقیده صحیح، بر اثر ناتوانی جسمی یا ضعف مالی و یا محدودیت هایی که محیط بر آن ها تحمیل کرده، قادر به انجام داد وظایف خود به طور کامل نباشند و نتوانند مهاجرت کنند؛ برای مثال در سرزمینی قرار گرفته اند که بیشتر آنان کافرند و قدرت به دست آنان است و عالم دینی وجود ندارد که معارف دین را به آن ها برساند و یا محیط کفر و ترس اجازه نمی دهد که به آن معارف عمل کنند و از سوی دیگر قدرت بیرون آمدن از آنجا و رفتن به محیط اسلام را نیز ندارند و یا اینکه اصلا به ذهنش خطور نکرده که دین حقی وجود دارد؛ عفو مغفرت خداوند شامل حال چنان کسانی شده و داخل دوزخ نمی شوند؛ بلکه در آنجا امتحان می شوند.

پس اگر در مقابل امر ذات مقدس حق ایستادگی نکنند و اطاعت کردند، به جهنم نمی روند؛ بلکه اهل نجات خواهند بود.(5)

خداوند متعال درباره این افراد می فرماید: « إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطیعُونَ حیلَةً وَ لایَهْتَدُونَ سَبیلاً»؛ «مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکانی که به راستی تحت فشار قرار گرفته‏ اند (و حقیقتاً مستضعفند)؛ نه چاره ‏ای دارند، و نه راهی (برای نجات از آن محیط آلوده) می ‏یابند.»(6)

آنچه از انسان درباره اش سۆال می شود

در قیامت به حساب تک تک اعمال انسان رسیدگی می شود و هیچ چیز از قلم نمی افتد. بعضی از مواردی که در قیامت از انسان پرسیده می شود، عبارتند از:

حضور خداوند متعال نیز در همه جا و در هر زمان و مکان واقعیتی غیر قابل انکار است؛ بنابراین تعدد گواهان واقعیتی است که در دنیا وجود دارد و در قیامت نیز ظهور پیدا می کند. قرآن نیز این واقعیت را به ما گوشزد می کند تا با خود بیندیشیم و انجام عمل زشت در برابر این همه شاهد و گواه شرم نماییم و این خود نوعی اثر تربیتی در انسان دارد

1. نعمت های مادی و معنوی الهی: « ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیمِ»؛« سپس در آن روز (همه شما) از نعمت هایی که داشته ‏اید، بازپرسی خواهید شد»(7)

فردی از امام صادق علیه السلام پرسید: مراد از این نعمت و این آیه چیست؟ حضرت فرمود: «این امت از نعمت رسول الله و نعمت امامت و ولایت پرسیده می شود.»(8)

2. عمر، مال، عمل و حبّ اهل بیت علیهم السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: « در قیامت هیچ بنده ای قدم از قدم بر نمی دارد تا از چهار چیز سۆال شود: از عمرش که در چه راهی فانی کرده، و از مالش که از کجا جمع آوری نموده و در چه راهی مصرف کرده است، و از عملش که چه کاری انجام داده و از محبت ما اهل بیت.»(9)

3. از مشرکان که درباره پیامبران چه کردید؟: «وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ فَیَقُولُ ماذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلین»؛ « (به خاطر آورید) روزی را که خداوند آنان را ندا می ‏دهد و می‏ گوید: چه پاسخی به پیامبران (من) گفتید؟»(10)

4. از مجرمان درباره گناهان اعتقادی، عملی و اخلاقی: « وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْۆُلُونَ»؛ « آن ها را نگهدارید که باید بازپرسی شوند»(11)

5. در مورد دختران زنده به گور شده: « وَ إِذَا الْمَوْۆُدَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛ « و در آن هنگام که از دختران زنده به گور شده سۆال شود، به کدامین گناه کشته شدند؟»(12)

از قرآن، نماز، هم نشینان، حیوانات، زمین ها، زیردستان، تکالیف و ... نیز سۆال می شود.(13) به طور کلی در قبر و عالم برزخ از اعتقادات پرسیده می شود، ولی جزئیات اعمال انسان در قیامت و در صحرای محشر مورد بازخواست و مۆاخذه قرار می گیرد.(14)

پی نوشت ها:

1. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 3، ص 394 ـ 391.

2. ر.ک: مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج 6، ص 170 ـ 169.

3. هاشمی، پرسمان قرآنی معاد، ص 135.

4. کافی، ج 1، ص 11.

5. پرسمان قرآنی معاد، ص 129.

6. نساء: 98.

7. تکاثر: 8.

8. تفسیر قمی، ج2، ص 440.

9. طبرسی، مجمع البیان، ج10، ص 748.

10. قصص: 65.

11. صافات: 24.

12. تکویر: 8 و 9.

13. بحارالانوار،  ج6، ص 266.

14. مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج 6، ص 178 ـ 175؛ پرسمان قرآنی معاد، ص 120 ـ 119.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: