دو نوع نگرش نسبت به قرآن و معارف دينى‏

در برخورد با معارف دينى و قرآن كريم دو نوع تفكر متفاوت وجود دارد:1- نگرش و تفكرى كه مبتنى بر روحيه تسليم و بندگى و خدا محورى است؛2- نگرش و روحيه‏اى كه اصل را بر خواسته‏هاى نفسانى انسان قرار مى‏دهد و سعى مى‏كند متون دينى و معارف قرآن را بر طبق خواسته‏هاى نفسانى خود تفسير و توجيه كند؛ همان تفكرى كه به اصطلاح رايج امروز (( اومانيسم))، يعنى انسان محورى را در مقابل خدا محورى مطرح مى‏كند.به نظر مى‏رسد تقسيم بندى مذكور فراتر از مباحث و مطالب گذشته است؛ زيرا تا كنون فرض بر اين بود كه دو نوع برداشت از قرآن ممكن است صورت بگيرد كه يكى مبتنى بر روحيه تسليم و بندگى است و ديگرى برداشتى كه ممكن است متاثر از خواسته‏هاى نفسانى باشد. بر اين اساس، براى آن كه در برداشت و فهم قرآن از تفسير به راى پرهيز شود و قرآن همان گونه كه هست فهم گردد توصيه حضرت على عليه‏السلام در اين زمينه مبنى بر لزوم پرهيز از پيش داورى و تخليه ذهن از هواهاى نفسانى را توضيح داديم. در اين نگرش، هر دو گروه مخاطبان كلام حضرت را مسلمان مى‏دانستيم و براى پرهيز از انحراف در دين و سقوط در ورطه تفسير به راى، به رعايت تقوا و دورى از هواهاى نفس و پيش داورى توصيه مى‏كنيم. اكنون كه مساله را عميق‏تر بررسى مى‏كنيم به نكات دقيق‏ترى مى‏رسيم و به اعجاز كلام على (ع) در تقسيم انسان‏ها در باب بندگى به دو گروه عمده پى مى‏بريم و به روانشناسى حضرتش نسبت به روحيات انسان‏ها در مقابل دين و دستورات الهى بيش از پيش آگاه مى‏شويم.
حضرت على عليه‏السلام با بيان دو شاخص عمده انسان‏ها را بر اساس آنها به دو گروه اصلى تقسيم مى‏كنند و با بيان ويژگى‏هايى براى هر گروه، آن دو را معرفى مى‏كنند كه ذيلا به آنها اشاره مى‏كنيم: گروهى كه با تمام وجود بندگى خدا را پذيرفته‏اند و در صدد تا با هواهاى نفسانى خويش مبارزه كنند و خواست و اراده خدا را بر خواست و تمايلات نفسانى خود مقدم مى‏دارند. طبيعى است كه چنين انسان‏هايى قرآن، اين كتاب آسمانى را از صميم قلب مى‏پذيرند و دستورات و معارف آن را به جان و دل خريدارند و در مقام عمل آن را الگو قرار داده، در راه برپايى شعاير آن كوشا هستند.
حضرت على عليه‏السلام در وصف اين گروه مى‏فرمايند:

ان من احب عباد الله عبد اعانه الله على نفسه ? محبوب‏ترين بندگان خدا در پيشگاه خدا بنده‏اى است كه خدا او را در مبارزه با خواسته‏هاى نفسانى‏اش يارى كند. آن گاه بعد از بيان اوصاف گروه مذكور به بيان جايگاه قرآن در بين چنين انسان‏هايى پرداخته، مى‏فرمايندقد امكن الكتاب من زمامه فهو قائده و امامه، يحل حيث حل ثقله و ينزل حيث كان منزله‏ اين گروه، كه همان گروه مومنان هستند، كسانى‏اند كه زمام خود را به دست قرآن كريم سپرده‏اند، پس قرآن جلودار و امام و رهبر آنهاست، هر جا قرآن بار مى‏اندازد و فرمان ايست مى‏دهد، آنها نيز توقف مى‏كنند و مى‏ايستند. توقف و حركت آنها تابع قرآن است. اين گروه، قرآن و حقايق دين را به عنوان يك سلسله واقعيت‏هاى عينى پذيرفته‏اند و به آنها باور دارند. اينان احكام و دستورات دين و قرآن كريم را حاكى از واقعيت‏هايى عينى، كه رعايت آنها با سعادت انسان رابطه مستقيم دارد، مى‏دانند و عدم رعايت آنها را موجب بازماندن از سعادت دنيا و آخرت مى‏شمارند.
از آن جا كه چنين انسان‏هايى از پيش خود راى و نظرى ندارند و براى دين و كتب آسمانى و آموزه‏ها و دستورات الهى واقعيت عينى قايلند و معتقد به وجود رابطه على و معلولى بين آنها و مصالح انسان هستند، تمام سعى خود را در فهم درست از قرآن به كار مى‏گيرند تا همان كه قرآن دستور مى‏دهد بفهمند و بدان عمل كنند.
2- درست در نقطه مقابل ديدگاه گروه اول، كسانى چنين مى‏پندارند كه قرآن يا هر متن دينى و كتاب آسمانى ديگر، تابع ذهنيت‏هاى خود افراد است نه اين كه خود گوياى مطالب قطعى و مشخصى باشد؛ يعنى قرآن يا هر متن دينى ديگر بدون معنا و محتواست و هيچ هدفى در باب آن منظور نيست؛ لكن از آن جا كه هر انسانى داراى ذهنيت‏هاى خاصى است كه اين ذهنيت‏ها برآمده از زمينه‏هاى تربيتى، خانوادگى، اجتماعى و غيره مى‏باشد آن گاه كه با قرآن مواجه مى‏شود بر اساس ذهنيت‏هاى خود مطالبى را از قرآن برداشت مى‏كند، نه اين كه قرآن آن مطالب را بگويد؛ بلكه اين فهم اوست كه در قالب قرآن مطرح مى‏شود. بديهى است با چنين نگرش و اعتقاد، دين و قرآن و آيات و احكام آن الفاظ و قالب‏هايى تلقى مى‏شوند كه از هر گونه محتوايى تهى‏اند و اين ذهنيت‏هاى انسان است كه به اين الفاظ معنا و مفهوم مى‏بخشد. بر اساس پندار مذكور چنين اظهار مى‏شود كه قرآن و يا هر متن دينى ديگر، سخنى براى گفتن ندارد؛ بلكه هر كسى كه بر اساس ذهنيت خودش از قرآن و متون دينى مطالبى را برداشت مى‏كند. بديهى است كه اين نوع نگرش هر چند به ظاهر از دين و قرآن و آموزه‏ها و معارف دينى سخن به ميان مى‏آورد؛ ولى در واقع درصدد به بازى گرفتن و تمسخر دين و متدينان است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: